eureka

jan willem de kleuver, twynstragudde: gooi de markt voor treintickets open, daarmee help je de reizigers

Met één treinticket in het grensgebied van Nederland, Duitsland en België reizen, het is er nog niet. Maar volgens Jan Willem de Kleuver is het haalbaar. Hij is consultant bij TwynstraGudde en onderzocht met zijn collega’s in opdracht van de provincie Limburg hoe zo’n ticket er kan komen. ,,Je hebt te maken met verschillende systemen en verschillende belangen in het grensgebied. Dat maakt het wel ingewikkeld.

Het interview is onderdeel van de afsluiting van het programma EurekaRail. Eerder interviewden we Robert Jan Roos van Arcadis,  Peter Kee en Geertje van Engen van At OsborneAnja Hannema van gemeente EindhovenMarcel Brok van Provincie Noord-Brabant en programmamanager van EurekaRail, Mike Lücker

Één ticketingssysteem, één kaartje tegen één prijs waarbij de reiziger centraal staat, dat is het idee. Je kunt het als technisch vraagstuk oppakken, maar dat deed Jan Willem de Kleuver niet. ,,Het is een samenwerkingsvraagstuk. Een belangenspel tussen vervoerders, overheden en reizigersorganisaties in drie landen. Alleen als je de partijen kunt samenbrengen rondom de opgave kun je komen tot een oplossing. Dat is de aanname aan de start en daar geloof ik nog steeds heilig in.”

We hebben als TwynstraGudde eerst een hele uitgebreide analyse in Nederland, België en Duitsland uitgevoerd. Dit noemt  Jan Willem Kleuver ‘de institutionele setting’. Hoe is de verantwoordelijkheid in het openbaar vervoer er eigenlijk georganiseerd? Totaal anders, blijkt. Jan Willem de Kleuver: ,,In Duitsland zijn overheden bepalend. In Nederland is het veel meer verspreid tussen vervoerders, zoals NS, Arriva, DB, NMBS, en overheden. Vooral op het gebied van ticketing, met al die ov chipkaarten, hebben vervoerders veel te zeggen. In België bepalen de nationale regering en de NMBS (Belgische Spoorwegen, red.) hoe het openbaar vervoer georganiseerd is. Je moet dus met verschillende partijen afspraken maken als je daar iets aan wilt veranderen.”

Een heel systeem aanpassen voor 2 procent

In den beginne was er ,,Weinig tot geen commitment”, vertelt Jan Willem de Kleuver. ,,De partijen zien het probleem niet van reizigers die verschillende kaartjes moeten kopen voor een reis over de grens. Slechts 2 procent van hun omzet komt uit het internationaal vervoer. Dan ga je toch niet je hele systeem aanpassen.” Jan Willem de Kleuver ziet het vooral ook als een Europese behoefte. ,,Het onderzoek is voor 50% ondersteund door de Europese Commissie. Het is dan ook niet alleen van grote waarde voor Limburg. Als het ons niet lukt één ticket tegen één prijs tussen Nederland, België en Duitsland te organiseren, hoe gaat het dan in de rest van Europa wel lukken?”

Knappe koppen bij elkaar

Na het in kaart brengen van de situaties in de verschillende landen, organiseerde TwynstraGudde onder andere een zogenoemde expertsessie in Brussel. Allerlei belangrijke belanghebbenden kwamen ernaartoe net als partijen die iets voor elkaar kunnen krijgen in de wereld van het openbaar vervoer. ,,Dan krijg je heel veel informatie over de mogelijkheden. In Engeland bijvoorbeeld hebben vervoerders afspraken gemaakt dat ze elkaars tickets mogen verkopen, dat mag in Nederland alleen onder bepaalde voorwaarden. Waarom is dat in Engeland wel georganiseerd en waarom kan dat bijvoorbeeld tussen Nederland en Duitsland niet? Dat onderzoek je.”

Jan Willem de Kleuver kreeg te maken met bestaande processen. ,,Sommige partijen zitten misschien niet op een verandering te wachten, aan de andere kant willen ze graag meewerken en meedenken. Op basis daarvan hun strategie aanpassen, gaat nog te ver.”

Op de politieke agenda

In december 2015 zijn de politieke agenda’s van de nationale en regionale overheden op dit thema opnieuw verbonden. Daarnaast kwam er een gemeenschappelijke verklaring en werkagenda tussen de provincies Gelderland, Overijssel, Limburg en Nordrhein-Westfalen in Duitsland. ,,Reizigersorganisaties in de drie landen ondersteunden de politiek ook met een brief.” In juni 2016 kwam er een ministeriële verklaring tussen Duitsland, Nederland, België en Luxemburg. Ticketing kwam hoog op de agenda. ,,Dan weet je dat zaken in beweging komen. Welk plan ze voor ticketing de komende 10 of 20 jaar ook bedenken, ze gaan rekening houden met grensoverschrijdend. Dat vind ik een enorm winstpunt.”

Bankpas of telefoon

Adviseurs van TwynstraGudde namen zelf de proef op de som en zochten op sites naar verschillende internationale tickets. Jan Willem de Kleuver: ,,Dat is ingewikkeld. Uiteindelijk lukt het, maar als je dat iedere dag wilt doen, wil je een slimme, makkelijke oplossing. Het liefst met een app, met je bankkaart of een ov chip die in alle landen geldt. Maar ga je de bankkaart door een conducteur laten scannen? Dat kan niet. Er is wetgeving, privacy en er zijn technische aspecten.” Hij keek naar oplossingen voor een overal geaccepteerd ticket. De meest kansrijke werd uitgewerkt: een overkoepelend, geïntegreerd ticket dat alle partijen accepteren.

De ov chipkaart wordt ergens in de komende jaren vervangen, weet Jan Willem de Kleuver. Dé ideale gelegenheid om een grensoverschrijdend ticketingsysteem te maken. Het kan wat hem betreft twee richtingen uit gaan, de bankpas of de telefoon. ,,De Belgen zijn bezig met telefoons en pasjes, de Duitsers ook. Zorg er dan voor dat wat je ook bedenkt, het in ieder geval in lijn is met wat de Belgen en Duitsers bedenken. En tegen de Duitsers zeggen we: wat jullie ook bedenken, zorg in ieder geval dat… Precies hetzelfde verhaal natuurlijk.”

Foto: Lauderette

Opengooien van de ticketmarkt

“De bevolkingsconcentratie en oppervlakte is in het gebied Tilburg, Eindhoven, Den Bosch in relatie tot het gebied Maastricht-Aken-Luik gelijk, maar de ligging maakt dat op dit moment de sterke onderlinge relaties en verbindingen in het Brabantse gebied zónder grensweerstanden leiden tot een steviger economisch product dan het vergelijkbare gebied Maastricht-Luik-Aken weet Jan Willem de Kleuver.” ,,Dat is precies de reden dat de provincie Limburg in het onderzoek heeft geïnvesteerd.” Een voorbeeld is luchtvaart markt. ,,Kijk naar vliegtickets. Die markt is opengebroken. Dat kun je ook doen voor het openbaar vervoer. Misschien dat je dan dezelfde concurrerende prijzen krijgt als bij vliegreizen. Dat zou toch fantastisch zijn. Ook qua duurzaamheid en klimaatproblematiek zouden we dat toejuichen.” Europa geeft partijen tot 2025 de tijd om dit zelf op te lossen. Regelen vervoerders en overheden het niet met elkaar, dan is het mogelijk dat ze een verplichting oplegt, denkt Jan Willem de Kleuver.

Start pilot Maastricht-Aken

TwynstraGudde heeft onder meer voorgesteld om pilots te starten met grensoverschrijdende tickets tussen Limburg en Düsseldorf, en tussen Maastricht en Aken en te kijken hoe deze verbonden kan worden met een Belgische partij. Ze deden er studie naar. Met Aken is er nu een overkoepelend systeem voor ticketing.

Overheid moet over ticketingsysteem gaan

Ook al pleit Jan Willem de Kleuver voor het opengooien van de markt, het is belangrijk dat de overheid verantwoordelijk is voor het ticketingsysteem. In Nederland gaan nu de vervoerders daarover. Dat kan eigenlijk niet gezien het publiek belang, vindt hij. ,,Je wilt dat de overheid daar meer over te zeggen heeft en kan bijsturen. In Duitsland kunnen ze dat, in Nederland niet. Je wilt overheidsregie hebben, ook in verband met databeveiliging en privacy.”

Bottom line staat en valt alles met samenwerking. ,,Het zou logisch zijn als medewerkers van de drie betrokken vervoersautoriteiten een dag per week afwisselend in Nederland, België en Duitsland gaan zitten om intensief samen te werken. Het is misschien wel heel praktisch, maar anders ga je het niet regelen.”

Naast Jan Willem de Kleuver bestond het TwynstraGudde team uit Falco Breedt, Jos Kalfsbeek, Cees van Schie, Frederik de Vries en Ellen Lastrager.