volmar delheij, stadsregio parkstad limburg: ‘er kan uiteraard nog van alles gebeuren, maar de kans op een intercity naar aken is nog nooit zo groot geweest’

De eerste regionale concessie

Volmar Delheij: “Toen in Limburg de mijnindustrie verdween, was er geen nationaal belang dat extra investeringen in onze regio rechtvaardigde. Sinds de jaren tachtig draait het in ons land dan ook vooral om het versterken van de randstad, dé economische motor. Die houding zag je ook terug in de treinverbindingen van, naar en in Limburg. Dat werd steeds minder. Totdat de provincie Limburg het heft in eigen hand nam. Het rijk ging bij wijze van proef akkoord met een regionale concessie op het spoor. En die ging destijds naar Veolia. Het aantal treinen tussen bijvoorbeeld Heerlen en Maastricht verdubbelde geloof ik. Het kon dus wel, dankzij de provincie Limburg.”

Hulp van de buren

In de jaren negentig stopte de NS met de verbinding naar Aken. Delheij: “Die verbinding is gelukkig in stand gehouden door onze Duitse buren. De Aachener VerkehrsVerbund en het Nahverkehr Rheinland voelden zich wél verantwoordelijk voor grensoverschrijdend treinverkeer. Jarenlang reed er één keer per uur een Duitse dieseltrein tussen Aken en Heerlen.” Daarbij gaf NS meerdere keren aan dat de intercitystatus van Heerlen ter discussie stond. “Dat wilden we per se voorkomen. We dachten: als we ervoor zorgen dat de intercity doorrijdt naar Aken, dan komt er nooit meer iemand aan onze intercitystatus. Bovendien is de aanhaking op de hogesnelheidslijn in Aken economisch een groot voordeel. Dus gingen we aan het werk.”

Start lobby

Vanaf 2000 stond de intercityverbinding al hoog op de strategische agenda van de stadsregio. “Maar daarvoor moest wel het nodige gebeuren. Het spoor richting de Duitse grens voldeed absoluut niet. Sinds 1896 liep er vanuit Landgraaf naar de Duitse grens een niet-geëlektrificeerd enkel spoor en honderd jaar later was dat nog steeds zo! Bovendien toonde de provincie Limburg nog niet veel interesse in het project, met uitzondering van statenlid Jeu Titulaer. Sinds 2008 tot 2017 zijn we daarom een intensieve lobby gestart richting Provinciale Staten en de Tweede Kamer. Dat deden we samen met de gemeente Heerlen en consultancybureau Stellwerk. Thomas Clemens van Stellwerk – tegenwoordig werkzaam bij Arriva – komt uit Duitsland en bracht met name voor de Tweede Kamerleden authentieke informatie mee.”

De juiste mensen op de juiste plek

De jarenlange intensieve lobby en de vele bezoeken aan Den Haag leidden ertoe dat de infrastructurele problemen werden opgelost. “Er zijn destijds door onze inzet tientallen miljoenen gereserveerd om het grensoverschrijdend spoor te verbeteren. Centrale speler daarbij was de Christen Unie, de partij in de Kamer met de meeste aangenomen moties. Het hielp ons enorm dat toenmalig fractie-assistent Frank Visser zelf een spoorspecialist is.” Cruciaal was vervolgens Patrick van der Broeck, toenmalig CDA-gedeputeerde met openbaar vervoer in zijn portefeuille. “Hij zei: ‘We gaan samen doorpakken’. Tegenover de gereserveerde middelen van het rijk, zette de provincie provinciale middelen. Zonder Patrick was het niet gelukt.”

Mede dankzij die middelen komt het spoor op orde, denk aan de elektrificatie en de spoorverdubbeling. Maar daarmee rijdt er nog geen intercity. “Met die lobby zijn wethouder Charles Claessens en interim-burgemeester Emile Roemer namens de stadsregio en Heerlen, sinds medio 2018 enorm aan de gang gegaan. De Haagse contacten van Roemer en de inzet van diverse Kamerleden hebben daarbij geweldig geholpen. Daarmee kwam de verbinding naar Aken weer prominent op de agenda. Dus naast al dat voorwerk, waren en zijn we ook afhankelijk van de juiste mensen op de juiste plek. En een beetje mazzel natuurlijk.”

Concurrentie op het spoor

“Concurrentie begon via het regionale spoor en begint langzaam door te sijpelen naar het hoofdnet. Zo is er een onderhandse aanbesteding gaande voor de spoorlijn Eindhoven-Düsseldorf. De staatssecretaris heeft ons laten weten dat ze wil kijken hoe dat op de lijn Eindhoven-Aken gaat uitpakken. Er ligt al een aanbod van Arriva, tevens de vervoerder van de regionale Limburgse concessie. Dat schudt de NS wakker. Door de concurrentie op het spoor lijkt er nu een grotere noodzaak om meer over de grens te kijken. Ik hoop echt dat door die concurrentie het besluit over de intercity eindelijk wordt genomen.”

Twee aanbiedingen

En waar staan we nu? “De staatsecretaris zal de aanbiedingen van NS en Arriva naast elkaar leggen en op basis daarvan een besluit nemen welke weg ze wil bewandelen. Opname in de hoofdrailconcessie of een aparte aanbesteding van de lijn. De provincie heeft in ieder geval al aangegeven niet mee te betalen aan het hoofdrailnet. En dat geldt ook voor de stadsregio. Dus als beide partijen onder de druk van de concurrentie niet de hoofdprijs vragen, is de kans groot dat de IC in 2025 gaat rijden. Er kan uiteraard nog van alles gebeuren, er zijn geen garanties. Maar omdat er nu twee aanbiedingen liggen, is de kans nog nooit zo groot geweest. We zullen het zien.”