eureka

symposium geleerde lessen eurekarail: drie jaar eurekarail: veel bereikt én geleerd

Nog niet zo lang geleden was internationaal treinreizen iets voor avonturiers en studenten. Nu geldt grensoverschrijdend treinen meer en meer als een serieus alternatief voor de auto en het vliegtuig. Omdat het veel duurzamer is, comfortabeler en veiliger. De ideale timing voor een mini-symposium van EurekaRail, de organisatie die drie jaar lang met succes ijverde voor grensoverschrijdend sporen in de grensgebieden met Duitsland en België.

Professor Paul Peeters maakte nog niet zo lang geleden een reis met het openbaar vervoer van een slordige 8500 kilometer. Van Nederland naar Mallorca, terug naar het vasteland richting het noordelijkste puntje van Noorwegen om vervolgens weer terug te keren naar zijn woonplaats Breda. Vijf dagen was hij onderweg. “Ik heb zo’n 7300 kilometer overbrugd met de trein, de rest per veerboot en auto”, vertelt de laatste spreker van het symposium ‘Geleerde lessen EurekaRail’ zijn gehoor deze maandagmiddag in de sfeervolle bovenzaal van Theater aan het Vrijthof in Maastricht. “En dat was heel goed te doen. Treinreizen is leuk. Ik hoef dat steeds minder vaak uit te leggen. Vroeger wilde iedereen zo snel mogelijk een auto, daarna werd het vliegen. Maar het verhaal is gaan schuiven. We beseffen dat treinen veel duurzamer is, dat we de CO2-uitstoot echt moeten terugdringen. Treinen wordt hip. Dat zien we ook aan de cijfers van vervoerders. Het aantal internationale treinreizigers explodeert. Ik denk echt dat we op en kantelpunt zijn aanbeland.”

Treintrots

Paul Peeters, professor Duurzaam Transport en Toerisme, heeft er zelfs een term voor bedacht: treintrots. “Misschien een kandidaat voor het mooiste nieuwe woord van 2020”, lacht de lector die zich al dertig jaar bezighoudt met mobiliteit en duurzaamheid. “Dertig jaar geleden maakten we al plannen om de uitstoot van CO2 en stikstof tegen te gaan. Toen al hebben we gepleit om meer te investeren in internationale treinverbindingen. Veel leverde dat niet op. De trein was saai. En zie het nu eens kantelen.”

Vanzelfsprekend draagt de professor EurekaRail een warm hart toe. Drie jaar lang, van 2016 tot 2019, werkten de provinciebesturen van Limburg en Brabant in het project samen met het Nederlandse ministerie van Infrastructuur en overheden uit België en Duitsland samen in een consortium dat verschillende grensoverschrijdende knelpunten moest oplossen. Een project met 4,7 miljoen euro Europese subsidie waardoor de onafhankelijkheid gegarandeerd was. De resultaten mochten er zijn. Er komt een directe verbinding tussen Eindhoven en Düsseldorf, er rijdt een directe trein tussen Maastricht via Heerlen naar Aken die in 2022 wordt uitgebreid tot Drielandentrein met Luik en er zit schot in de verbinding Weert-Hamont-Antwerpen.

We beseffen dat treinen veel duurzamer is, dat we de CO2-uitstoot echt moeten terugdringen. Treinen wordt hip, aldus professor Paul Peeters.
We beseffen dat treinen veel duurzamer is, dat we de CO2-uitstoot echt moeten terugdringen. Treinen wordt hip, aldus professor Paul Peeters. Foto: Wouter Roosenboom

Springlevend

Op 1 januari 2019 stopte EurekaRail formeel volgens afspraak, maar de website met alle informatie en de tientallen interviews met reizigers, beslissers en andere betrokkenen staat nog live. En ook de ambities zijn nog springlevend. Zeker nu de roep om betere verbindingen tussen de grote steden luider wordt en vervoerders de ticketverkoop explosief zien stijgen. Het voorbeeld van Paul Peeters mag dan extreem zijn, treintickets voor steden als Parijs, Londen en Berlijn worden grif verkocht, de rijfrequentie schiet omhoog. Goede reden voor een mini-symposium waarin wordt teruggekeken op de resultaten en vooral ook op de geleerde lessen. “Misschien het vlot trekken van EurekaRail?”, vraagt moderator Vincent van der Stouwe aan de Limburgse gedeputeerde Carla Brugman, verantwoordelijk voor vervoer, bij het begin van de bijeenkomst waar zo’n 60 direct betrokkenen aanwezig zijn. Ambtenaren uit Nederland, België en Duitsland, mensen van reizigersorganisaties en vervoerders en bestuurders.

Groot denken

De gedeputeerde laat zich niet verleiden tot een toezegging. Wel maakt ze duidelijk dat internationaal treinen voor haar een hoge prioriteit heeft. “En dat betekent dat we groot moeten denken, over de grenzen heen. Verder ook dan de eigen regio. Vliegen binnen Europa is een onderwerp van discussie geworden. De trein kan een goed alternatief zijn. Maar dan moet er nog veel gebeuren. Als ik nu met de trein naar Lille wil, dan ben ik een halve dag bezig met uitzoeken en boeken. De prijs is ook nog een factor. EurekaRail is dan misschien afgesloten, het was een begin. Ik denk dat we internationaal breed moeten samenwerken. Misschien wel in één organisatie.”

Dromen

Voorlopig een droom, maar juist voor dromen is tijdens dit symposium ruimte gemaakt. Elk vijf minuten krijgen Wendy de Wild van ProRail, Rachel van Houwelingen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Magdalena Piotrowska van NS, Freek Bos van ROVER, Willy Smeulders van TreinTramBus en Carla Brugman om te dromen van een door een fijnmazig treinnet verbonden Europa. Een greep uit de dromen: Tracés met langs de randen zonnepanelen voor de benodigde energie en bomen om CO2 van andere bronnen af te vangen, treinen op batterijen die razendsnel worden opgeladen op stations, geen obstakels meer op het gebied van regels, een makkelijk en transparant ticketingsysteem, een soort Eurocontrol voor het Europese treinverkeer, samenwerking met de vliegtuigsector, snelle en directe verbindingen met steden als Londen, Parijs, Frankfurt, Berlijn, Barcelona, Wenen, Kopenhagen.

Rachel van Houwelingen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat deelt haar droom voor grensoverschrijdend treinreizen.
Rachel van Houwelingen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat deelt haar droom voor grensoverschrijdend treinreizen. Foto: Wouter Roosenboom
Dominik Elsmann van het Aachener Verkehrs Verband vertelt over wat er al allemaal komt kijken bij het uniformeren van de ticketingsystemen.
Dominik Elsmann van het Aachener Verkehrs Verband vertelt over wat er al allemaal komt kijken bij het uniformeren van de ticketingsystemen. Foto: Wouter Roosenboom

Ticketing

Geen geringe ambities, zoveel is duidelijk. Maar verwezenlijken is een ander verhaal, zo blijkt uit de presentatie van Dominik Elsmann van het Aachener Verkehrs Verband. Hij doet uit de doeken wat er allemaal komt kijken bij het uniformeren van de ticketingsystemen. “Enorm ingewikkeld. Alleen al in de regio Aken-Limburg-België heb je te maken met drie verschillende systemen. We hebben flinke stappen gezet. Het gaat ons lukken om één systeem neer te zetten. Uiteindelijk moet je kunnen reizen en betalen via een account op je smartphone. Het kán, net zoals het Europa ook is gelukt om de grenzen te slechten met mobiel telefoneren. Maar dat vergt tijd. Met EurekaRail hebben we wel bewezen dat samenwerking de basis is voor succes.”

Luisteren

Projectmanager Mike Lücker van de Provincie Limburg sluit zich daar met zijn presentatie bij aan. “Als we iets geleerd hebben in EurekaRail, dan is het luisteren naar mekaar, oog hebben voor elkaars regels en systemen. Respect hebben voor elkaars mening en cultuur ook. Dat betekent veel tijd investeren en af en toe die informele borrel drinken. Ik ben in ieder geval meer dan trots op wat we bereikt hebben. We hebben internationaal treinen beter op de kaart gezet. Natuurlijk hebben we de wind mee, de tijd is rijp voor verandering. Mijn droom na EurekaRail? Allereerst de Drielandentrein compleet maken, dan één groot platform voor Europees treinen. Een kwestie van lange adem, zeker. Maar we geloven daar in.”

Projectmanager Mike Lücker deelt zijn geleerde lessen en tips voor toekomstige grensoverschrijdende projecten.
Projectmanager Mike Lücker deelt zijn geleerde lessen en tips voor toekomstige grensoverschrijdende projecten. Foto: Wouter Roosenboom